Het Project

Van het team

Sinds onze werkzaamheden voor Collectiebeheer bij de Eusebiuskerk doen we onderzoek naar de geheimen en achtergronden van de zerken in de kerk. Dat levert soms verrassende resultaten op zoals bijvoorbeeld de ontdekking van de koperen grafkist van Georg Ripperda en de bijhorende grafzerk.

Alle gevonden informatie over de diverse zerken die na het verwijderen van de houten vloer weer zichtbaar werden, willen we nu graag publiek toegankelijk maken.

Bij de lancering van de site bespreken we de meest interessante grafzerken, waarna we regelmatig grafzerken zullen toevoegen. We streven ernaar binnen één jaar alle zerken op de website te kunnen vermelden. We hopen natuurlijk ook dat, naar aanleiding van het bezoeken van deze site, lezers ons zullen voorzien van aanvullende informatie die wij dan graag zullen toevoegen.

Pauline Zwetheul
Wim Vermei

Terminologie

Memento Mori

Letterlijke betekenis: Gedenk te sterven, of ‘denk eraan dat je sterfelijk bent’. Zie Vanitas.

Nascetes Mori

Letterlijke betekenis: Geboren worden sterven we, of beter ‘niets is zeker, iedereen wordt geboren, iedereen gaat dood’. Zie Vanitas.

Vanitas

Deze benaming komt van het Latijnse woord voor ‘ijdelheid’. Hiermee worden afbeeldingen en symbolen bedoeld die staan voor de dood en de vergankelijkheid van het leven. Het komt oorspronkelijk uit de bijbel ‘Vanitas vanitatum, Omnia vanitas’, wat betekent ‘ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid’. Symbolen zijn bijvoorbeeld schedels, beenderen, een zandloper, bloemen die vergaan, een klok of horloge, een olielamp, rook of damp, kaarsen, muziekinstrumenten. De term ‘memento Mori’ wordt ook wel gebruikt.
Alles is bedoeld om de kijker te herinneren aan de eindigheid van het leven op aarde, zodat de aandacht gericht kan worden op het eeuwige hiernamaals.

Helmteken

Dit is onderdeel van het familiewapen. Boven het wapenschild bevindt zich de helm, daarbovenop een wrong of kroon, met daarboven een helmteken.

Liefdesknoop

Dit is een versiering van geknoopte koorden, in de vorm van een acht. Het staat voor een eeuwige knoop of liefdesknoop en wordt voornamelijk bij echtparen gebruikt of als een geliefde overleed.

Alliantiewapen

Dit is een combinatie van twee wapenschilden, soms met schildhouders of dekkleden, worden naast elkaar geplaatst of samengevoegd tot een geheel. Dit wapen wordt door een echtpaar gebruikt.
Vaak wordt het wapenschild van de vrouw rond of in ruitvorm afgebeeld en aan de rechter kant geplaatst.

Randschift

Dit is de tekst die in een rand rondom aan de zijkanten van de zerk doorloopt. Om hem te lezen moet meestal linksboven begonnen worden met lezen.

Wrong

Dit is onderdeel van een familiewapen. Boven het wapenschild wordt meestal een helm geplaatst met daarbovenop een opgerolde doek. Dit kan ook een kroon zijn, dit duidt op een adellijk geslacht. Hierboven volgt het helmteken. Deze wrong bestond oorspronkelijk uit opgerolde repen stof, gevuld met stro of iets dergelijks, bedoeld om vijandelijke slagen op te vangen.

Antieke vlucht

Dit is een helmteken in de vorm van twee vleugels.

Vierpassen

Bij grafzerken met rondom een tekstband bevinden zich vaak vierpassen in de hoeken. Dit zijn vormen ontstaan door opengewerkte cirkels met daarbinnen ruimte voor een afbeelding. Vaak een familiewapen of de vier evangelisten.

Bronnen

A.G. Schulte, De Grote of Eusebiuskerk in Arnhem, ijkpunt van de stad. Utrecht 1994.
R.T. Muschart, Grafzerken en grafmonumenten in de Groote- of St. Eusebiuskerk te Arnhem.
Bijdragen en Mededeelingen Gelre, deel XLII, 1939
J.J.S. Sloet en P.A.N.S. van Meurs, Grafzerken in de St. Eusebius- of Groote kerk, het St. Catharinagasthuis en de St. Walburgiskerk te Arnhem. Algemeen Nederlandsch Familieblad, VIIde jaargang, 1890.
Anton C. Zeven, Wapenboek Vereniging Veluwse geslachten, www.antonzeven.nl
Gelders Archief, www.geldersarchief.nl
- Archief Hervormde Gemeente Arnhem, Kerkvoogdij, 1369-1824.
- Archief Graven en hertogen van Gelre, graven van Zutphen, enz.

Met dank aan:

Jan de Vries, Historicus
Jan van Dalen, Fotografie (tenzij anders vermeld, maakte hij alle foto’s op deze website)
Leon Bok, Specialist Funerair erfgoed Rijksdienst Cultureel Erfgoed
Meike Verhagen, Stichting Eusebius Arnhem

Meer weten?
Neem contact met ons op!


2024 - Alle rechten voorbehouden
Powered by Webi it Up